XIX. mendearen amaieran eta XX. mendearen hasieran, gaur egun munduko sukalderik onenetako bat den euskal sukaldera garamatzaten lehen urratsak eman ziren. Eta prozesu horren aitzindariak, amengandik edo andereñoengatik ikasitakoa eta Frantziako sukaldaritzaren modernitate-ukituekin nahasten jakin zuten emakumeak izan ziren. Baina emakume hauek ez daude liburuen aurkibideetan, ezta aldizkari zaharretan, edota ostalaritza eskoletan.